موقوفات میرزا کریم خان منتظم الدوله(سردار فیروزکوهی)
مرحوم آقا میرسید کریم خان منتظم الدوله (فیروزکوهی) فرزند مرحوم امیرمحمدحسین خان ثانی سردار بزرگ محمدشاه و فاتح هرات از رجال عهد قاجاریه بوده در تحصیلات نظامی خود را در مدرسه سن سیر فرانسه گذرانده و موفق به دریافت نشان عالی لژیون دونور گردیده و صاحب تألیفاتی در زمینه فنون نظامی زمان خود بوده است و با توجه به اندیشه عالمانه ایشان اموال خود را وقف آموزش ایتام و کم بضاعت مینماید که این مجتمع نیز شالوده افکار این بزرگ مرد و همت عالی متولیان کنونی میباشد. ذیلاً وقف نامه و تأدیه مشایخ بزرگ زمان خود بر این وقفنامه به تصویر کشیده میشود.
گزارشی از بنیاد موقوفات سردار فیروزکوهی
شرح حال واقف
مرحوم میرزا سید کریم خان فیروزکوهی، ملقب به فیروز جنگ و امیر تومان و صمام السلطنه و سردار مکرم و سردار فیروز فرزند مرحوم امیرمحمد حسین خان ثانی (سردار بزرگ محمد شاه و فاتح هرات از رجال عهد ناصری و اوایل عصر مظفری بوده که تحصیلات نظامی خود را در مدرسه سن سیر فرانسه گذراند و به دریافت نشان عالی لژیون دونور موفق شد. وی مدتی مغضوب شاه بوده ولی در یکی از سفرهای ناصر الدین شاه به اروپا با شفاعت میرزا حسین خان سپهسالار، شاه از وی استمالت کرد و در مراجعت به ایران وزارت قورخانه را به واگذار کرد.
ریاست و سامان بخشی مدرسة مباركة ناصری که بعدها به نام مدرسه یا دبیرستان نظام نامیده شد از آثار خیر او در این دوران است. او در این مقام، گذشته از تدریس و تعلیم، به ترجمه و تالیف کتب و رسایل بسیار در مورد قوانین نظام بلژیک و اتریش و فرانسه به نام قوانین عسکریه در فنون مختلف پیاده نظام و توپخانه پرداخت و با دریافت نشان علمی از بعضی ممالک اروپایی مورد تحسین واقع شد. سردار فیروزکوهی خود فرزندی نداشت اما سرپرستی برادرزاده خود را بعد از مرگ برادر به عهده داشت و همین برادرزاده و یک خواهر تنها وارثان او شدند. شرح حال کامل او در روزنامه های شرف و شرافت به تصدی مرحوم اعتماد السلطنة اول و دوم مندرج و در کتب رجال بامداد، طراق الحقائق نایب الصدر شیرازی و نیز در کتاب خاطرات احتشام السلطنه به طور کامل آمده است. شاعر گرانقدر معاصر مرحوم امیری فیروزکوهی نوه برادر ایشان بودند.
نمایی از پیشینه آموزشگاه های واقف
اولین آموزشگاه در چهارراه جمهوری خیابان ولیعصر تأسیس و تا سال 1358 در زمینه های هنری مانند کاشی کاری آیینه کاری و صحافی و سایر حرف وابسته فعالیت مینمود و از این سال با همت و پشتکار متولیان موقوفه آقایان
دکتر جمشید لئالی - حاج آقا مصطفی بلورچی - سید تقوی شیرازی و مهندس عباس تشید جهت مدولار کردن سیستم آموزش و انطباق بانظام سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور وابسته به وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی اقدام
به دریافت مجوز تأسیس و مدیریت در رشته های کامپیوتر و نقشه کشی ساختمان و ارائه گواهینامه بین المللی از طرف سازمان مذکور نمود . و تا سال 1384 به فعالیتهای مستمر و پربار خود بصورت کاملاً رایگان در این محل
ادامه میداد.
ولی در سال 1384 بعلت قدمت و فرسودگی ساختمان با مجوزی بنام مجتمع فناوری اطلاعات و عمران منتظمی به محل جدیدی واقع در باقرشهر منتقل و با تجهیزات و امکانات روز در رشته های مختلف کامپیوتر و نقشه کشی
ساختمان ادامه فعالیت مینماید. این مرکز باتوجه به بافت منطقه و رسالت آموزشگاه مبنی بر صددرصد رایگان بودن آموزش مورد استقبال عده زیادی از ساکنین محلی قرار گرفته و کماکان این روند ادامه دارد.
تاریخچه مدرسه خیریه ایتام
در هیجدهم ذی الحجه سال ۱۳۱۶ ه ـ ق سردار فیروزکوهی بعد از پیشنهاد تأسیس مراکز معارف و مدارس به احتشام السلطنه، خود به دور از جنجالهای دولتی و تبلیغی آن زمان اقدام به بنای مدرسه ای فنی و حرفه ای برای افراد بی سرپرست و بی بضاعت به نام «مدرسه خیریه ایتام کرد؛ مدرسه ای ابتدایی، طبق اصول و تشکیلات مدارس فرنگ با پیشرفته ترین و تازه ترین وضع متداول در کشورهای مترقی آن روز، این مدرسه پنجمین مدرسه ای بود که با اسلوب جدید در ایران بنا می شد. واقف امور مالی مدرسه را مبتنی کرد بر وقف بهترین املاک و مستغلات خود در تهران و شمیران و دماوند و مازندران پس از تأسیس این مدرسه، مظفرالدین شاه قاجار از آن بازدید کرد و مراتب رضایت خود را با اهدای معدن زغال سنگ گاجره» برای تأمین سوخت محصلین ابراز نمود که اکنون جزو املاك موقوفه است. این مدرسه واقع در خیابان حاج شیخ هادی تهران و دارای مساحتی بیش از پنج هزار متر با ساختمان های متعدد از آشپزخانه و آبدارخانه و خوابگاه اطفال و پرستاران و زمین ورزش همراه با وسایل ورزشی آن دوره و نیز کارگاه صنعتی برای تعلیم فنون مختلف از نجاری و بافندگی و آهنگری بود. این تشکیلات و این روش اداره نشانه دوراندیشی و درست اندیشی سردار بود که به جای کمک مالی دائمی به کودکان بی سرپرست، به آنها فن و دانشی می آموخت تا بعدها ضمن اداره امور زندگی خود در جامعه نیز افراد مطلوبی باشند. شاگردان این مدرسه در کنار آموزش دانشهای نظری به تعلم صنایع فنی نیز می پرداختند و علم و صنعت را در عرض یکدیگر فرا می گرفتند. از مردان بزرگی که در آن روزگار صاحبان دانش و فن محسوب می شدند، کسانی به کمک سردار شتافته و با عهده داری بخشی از تدریس علوم نظری، دین خود را به جامعه ادا کرده و زکات علم خود را پرداختند؛ از جمله ذکاء الملک فروغی و میرزا ابوالحسن خان فروغی. برخی از کتابهایی که فروغی برای تدریس در آن مدرسه نگاشته بود و بیشتر در مورد مسایل تاریخی بود، بعدها در دبیرستانهای تهران و سایر شهرها تدریس می شد. در این مدرسه نزدیک به شصت نفر از اطفال یتیم و بی بضاعت به طور شبانه روزی نگهداری می شدند و از همه حيث از خوراك و پوشاك و مقرری و ... مورد پذیرایی قرار می گرفتند بسیاری از تعلیم یافتگان این مدرسه بعدها جزو رجال علمی و ادبی این مملکت به شمار آمدند. طبق وقفنامه، اطفال بدون پدر و مادر یا بدون یکی از والدین و با نیازمند در این مدرسه پذیرفته می شدند. واقف بزرگوار در زمان حیات، ریاست مدرسه را برعهده داشت و شاگردان مدرسه همچون پدری دلسوز از او فرمانبری می کردند و به او محبت داشتند.
وضعیت فعلی موقوفات
در حال حاضر بنیاد موقوفات فیروزکوهی در دو سوی خیابان ولی عصر قرار گرفته، آنچه در نزدیکی خیابان شیخ هادی است تنها کتابخانه ای کوچک است که در واقع آرامگاه ابدی سردار فیروزکوهی و برادرزاده ایشان (جد شاعر ارجمند امیری فیروزکوهی) است. در بدو ورود یک تابلو نقاشی از چهره ایشان به چشم می خورد که شاید کار هنرمند بزرگ کمال الملک باشد و تابلوی دیگر که با خطی زیبا از واردین می خواهد برای اعتلای روح واقف بزرگ فاتحه ای قرائت کنند. در این کتابخانه عمومی کوچک که در تمام طول هفته برای ورود عموم آزاد است. بخش کوچکی از کتابهای سردار و نیز کتابهایی که متولیان خریده اند نگهداری می شود و در اختیار خوانندگان قرار می گیرد.
ساختمانی که در جنب خیابان ولی عصر قرار دارد به نام آموزشگاه فنی و حرفه ای منظمی است که با مدیریت لایق چهار متولی خود بر اساس نیازهای جامعه و استقبال جوانان مشغول آموزش رشته های فنی، کامپیوتر، نقشه کشی صنعتی و ساختمانی و رشته اتومکانیک (تا چند سال قبل) است. این محل با نظارت وزارت کار اداره می شود. سالانه در این مدرسه چند دوره تخصصی کوتاه مدت به داوطلبان تدریس می شود و نتیجه کار از نظر جذب شدن داوطلبان به بازار کار کاملا رضایت بخش است.
ضمناً با تغییراتی که در ساختمانها و املاک موقوفه داده شده و با ایجاد بخشهای تجاری در طبقات همکف آن درآمد موقوفه افزایش یافته و هزینه محصلین به تمامی به طور رایگان تامین می شود. و طبق بیان متولیان محترم برای توسعه برنامه های آموزشی تصمیمات جدیدی اتخاذ شده است که به تصویب وزارت کار نیز رسیده، متولیان امیدوارند که با برنامه هایی که اجرا می کنند نیات خیر خواهانه واقف محترم این بنای عظیم یعنی سردار فیروزکوهی را تا آخرین حد امکان اجرا نمایند و به همین منظور کارگاههایی وسیع و امروزی برای کامپیوتر و نقشه کشی در این بنا ایجاد شده که همگی با داوطلبانی علاقه مند و مدرسانی که متولیان از طریق وزارت کار آنها را جذب می نمایند و حق التدریس آنها را از محل درآمد موقوفات می پردازند، به سختی مشغول کارند.